Ένας από τους στόχους μου σαν Πρόεδρος της ΟΕΒ είναι να ενδυναμωθεί ο ρόλος της ΟΕΒ ως φορέας εκσυγχρονισμού, καινοτομίας, μετεξέλιξης, χάραξης στρατηγικών και καθοδήγησης, αναβάθμισης, προαγωγής επαγγελματισμού και επιδόσεων των κυπριακών επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό πιστεύω πως η ΟΕΒ θα συμβάλει ακόμη πιο ουσιαστικά και πρακτικά στην ανάκαμψη της οικονομίας και επιχειρηματικότητας και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.
Πως βλέπετε την κατάσταση της οικονομίας και ποιες οι εισηγήσεις σας για επανεκκίνηση της οικονομίας;
Σήμερα, η οικονομία μας βαδίζει στο σωστό δρόμο. Θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει προοπτική ανάκαμψης μέσα σε ένα με δυο χρόνια με την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσουμε χωρίς παρακάμψεις την εφαρμογή του Μνημονίου και γενικά ότι δεν θα υπάρξει οποιαδήποτε άλλη αρνητική εξέλιξη.
Σ΄ ότι αφορά το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει να προχωρήσει καθώς επίσης και οι σχετικές μεταρρυθμίσεις όπως ο εξορθολογισμός των δημοσίων δαπανών, η προώθηση της εναλλαξιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων και η προσαρμογή του κρατικού μισθολογίου στις πραγματικές δυνατότητες και αντοχές της οικονομίας.
Θα πρέπει παράλληλα να συνεχίσει να γίνεται με πιο γρήγορους ρυθμούς η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τον τραπεζικό τομέα, η διάθεση επαρκούς ρευστότητας προς τις επιχειρήσεις, άρση των περιοριστικών μέτρων στις τράπεζες, αναδιάρθρωση των δανείων με πιο ρεαλιστικούς όρους αποπληρωμής, μείωση των επιτοκίων, ορθολογική αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, κ.α.
Αυτό που θα πρέπει να κάνει η κυβέρνηση στο πολύ σύντομο μέλλον είναι ένας ανασχεδιασμός του νέου οικονομικού μας μοντέλου, η χάραξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής με σαφής μηχανισμούς υλοποίησης.
Πολλοί επιχειρηματίες έχουν συνάψει δάνεια, τα οποία αδυνατούν να ξοφλήσουν. Ποιας ρύθμισης πρέπει να τα τύχει το ζήτημα;
Είναι γεγονός πως αριθμός επιχειρήσεων αδυνατούν να αποπληρώσουν δάνεια που έχουν συνάψει προ ετών. Εκτιμώ πως δεν μπορεί κάποιος να ισχυριστεί πως θα πρέπει όλες οι περιπτώσεις να τύχουν του ίδιου χειρισμού μέσα από συγκεκριμένη ρύθμιση. Γνωρίζουμε πολλές περιπτώσεις που υγιέστατες και κερδοφόρες επιχειρήσεις βρέθηκαν ξαφνικά λόγω της οικονομικής κρίσης σε αδυναμία αποπληρωμής των δανείων τους. Πιστεύω πως οι τράπεζες θα πρέπει κάθε περίπτωση να την εξετάζουν χωριστά ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της. Σίγουρα οι τράπεζες θα πρέπει να φροντίσουν να πάρουν το λαβείν τους αλλά ταυτόχρονα δεν θα πρέπει να οδηγούν σε «ανακοπή καρδιάς» των επιχειρήσεων που έχουν τη δυνατότητα να ανακάμψουν και να επιστρέψουν στην κερδοφορία για αμοιβαίο όφελος αλλά και του τόπου ευρύτερα.
Οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα έχουν πέσει κατακόρυφα και πολλοί εργάζονται για χρήματα λιγότερα από το βασικό μισθό. Η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας δεν βελτιώθηκε. Πως απαντάτε στις επικρίσεις;
Σύμφωνα με τις δικές μας εκτιμήσεις οι μισθοί και τα ωφελήματα έχουν μειωθεί λόγω της κρίσης γύρω στο 15%, μείωση που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘κατακόρυφη’ παρόλο που σε κάποιους κλάδους της οικονομίας η επιπτώσεις ήταν, ομολογουμένως, μεγαλύτερες από άλλους. Οι μειώσεις αυτές είναι προσωρινές και έχουν γίνει είτε σε απευθείας συνεννόηση με τους εργαζόμενους είτε με τις Συντεχνίες οι οποίες έχουν συμπεριφερθεί με ωριμότητα και αυτοσυγκράτηση που είναι απαραίτητη για την διατήρηση της εργατικής ειρήνης που τόσο χρειαζόμαστε. Εκτιμώ πως η κατάσταση θα αρχίσει να αναστρέφεται σιγά σιγά καθώς θα επιστρέφουμε σε ρυθμούς ανάπτυξης.
Σε ότι αφορά το δεύτερο σας σχόλιο, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως στην Κύπρο ο κατώτατος μισθός δεν είναι καθολικός αλλά καλύπτει μόνο οκτώ (8) επαγγέλματα. Άτομο που καλύπτεται από το Διάταγμα για τον κατώτατο μισθό αλλά λαμβάνει λιγότερα χρήματα κατά πάσα πιθανότητα απασχολείται για λιγότερες ώρες αντί με πλήρη απασχόληση κι έτσι λαμβάνει αναλογικά χαμηλότερο μισθό.
Όσο για την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, θα πρέπει να τονιστεί πως το μισθολογικό κόστος αποτελεί μόνο μια από τις πολλές παραμέτρους που την καθορίζουν. Η έλλειψη ρευστότητας, η μειωμένη ζήτηση, το υψηλό κόστος δανεισμού, τα υψηλά κόστη (όπως το ηλεκτρικό ρεύμα) συνέτειναν στην καθήλωση της παραγωγικότητας και αντιστάθμισαν τα όποια οφέλη επήλθαν λόγω της μείωσης των μισθών. Εάν οι μισθοί έμεναν στα παλιά προ της κρίσης επίπεδα τότε δεν θα ανταποκρίνονταν στις σημερινές πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας και η κατάσταση θα ήταν κατά πολύ χειρότερη, τόσο σε ότι αφορά την παραγωγικότητα όσο και την αγορά εργασίας.
Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι Κύπριοι εργοδότες είναι νομοταγείς και νοιάζονται σε προσωπικό επίπεδο για την ευημερία των υπαλλήλων τους. Να σας υπενθυμίσω πως μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι ετήσιες αυξήσεις μισθών σπάνια έπεφταν κάτω από 5%. Ο ζηλευτός ρυθμός αύξησης του βιοτικού επιπέδου, των μισθών και ωφελημάτων των κύπριων εργαζόμενων κατά τις τελευταίες δεκαετίες προσδίδει την σωστή φιλοσοφία και εικόνα για τους Κύπριους εργοδότες και βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με αυτή που άστοχα κάποτε προβάλλεται από μερικούς σήμερα.
Ποιες είναι οι πολιτικές που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη του τουρισμού;
Πιστεύω πως πρώτιστα χρειάζεται να διασφαλίσουμε τη διαφοροποίηση ή και εστιασμένη διαφοροποίηση (με την ανάδειξη των μοναδικών μας στοιχείων), τον εμπλουτισμό του τουριστικού μας προϊόντος και την προσθήκη νέων πόλων έλξης όπως είναι το καζίνο, τα θεματικά πάρκα και άλλες υποδομές των εξειδικευμένων μορφών τουρισμού. Αυτά είναι ικανά να δημιουργήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την Κύπρο. Ήδη έχουν γίνει τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή, όμως οφείλουμε να επισπεύσουμε ακόμα περισσότερο τις διαδικασίες και για όλα αυτά χρειάζονται μηχανισμοί υλοποίησης και σχετικών αποφάσεων.
Παράλληλα χρειάζεται να εργαστούμε για την επέκταση της τουριστικής περιόδου, με την προσέλκυση θεματικού τουρισμού. Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να προσελκύσουμε περισσότερους επισκέπτες ειδικών ενδιαφερόντων π.χ. θρησκευτικός, ιατρικός, συνεδριακός και αθλητικός τουρισμός. Για την επέκταση της τουριστικής περιόδου σημαντική θα είναι η συνεργασία με περισσότερες ξένες αεροπορικές εταιρείες και εξειδικευμένους διοργανωτές ταξιδιών.
Πως μπορούν να ανακάμψουν οι τομείς ανάπτυξης γης και ακινήτων;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τομέας της ανάπτυξης γης και των ακινήτων αποτέλεσε για ολόκληρες δεκαετίες βασικό πυλώνα στήριξης της κυπριακής οικονομίας.
Για να μπορέσει ξανά να μπει ο τομέας αυτός σε τροχιά ανάκαμψης, πέραν της επαναφοράς της ευρωστίας του κυπριακού τραπεζικού τομέα και της ανάκτησης της εμπιστοσύνης των καταθετών, θα πρέπει να γίνουν τα ακόλουθα:
- Εκσυγχρονισμός και απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και τιτλοποίησης ακινήτων έτσι ώστε να εκδίδεται ο τίτλος ιδιοκτησίας και να γίνεται η μεταβίβαση ταυτόχρονα με την παράδοση του ακινήτου.
- Εφαρμογή συγκεκριμένης πολιτικής για προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Μπορεί ο τομέας αυτός να αποτελέσει τον κύριο άξονα της προσπάθειας της χώρας μας προς την κατεύθυνση αυτή. Αυτό αποδεικνύεται και από το αυξημένο αγοραστικό ενδιαφέρον από νέες αγορές (Κίνα, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική) που ήδη προχώρησαν σε αγορές πέραν των 800 κατοικιών τον τελευταίο χρόνο, ειδικά στις παραθαλάσσιες πόλεις. Σημειώνεται ότι αυτές οι αγορές είναι κατά βάση χωρίς δανεισμό.
- Λήψη συγκεκριμένων μέτρων έτσι ώστε να τονωθεί η τοπική αγορά ακινήτων η οποία αποτελεί το 75% της όλης αγοράς.
- Παροχή εξειδικευμένων φορολογικών και άλλων κινήτρων για επίσπευση αναπτυξιακών έργων και τόνωση των επενδύσεων (πχ επιταχυνόμενη απόσβεση επενδύσεων στην οικοδομική βιομηχανία για μια περίοδο τουλάχιστον πέντε χρόνων, μετακύληση του Φόρου Κεφαλαιουχικών Κερδών που προκύπτει από την πώληση ακίνητης περιουσίας, κλπ).
Έφυγαν οι ξένες εταιρείες από την Κύπρο μετά τα γεγονότα του Eurogroup; Ποιες πολιτικές θα προωθήσετε για βελτίωση του τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών;
Μετά τη γνωστή απόφαση του Eurogroup, στο στόχαστρο του οποίου ήταν κυρίως ο τραπεζικός τομέας, ευτυχώς διαπιστώνουμε ότι τελικά συγκρατήθηκε η μαζική φυγή ξένων επιχειρήσεων. Οι αρχικές μας ανησυχίες και φόβοι το Μάρτιο του 2013 ήταν πως η απόφαση για το κούρεμα καταθέσεων (bail in) στο τραπεζικό σύστημα θα είχε ως συνεπακόλουθο την κατάρρευση του τομέα των εταιρειών διεθνών δραστηριοτήτων οι οποίες εγκαταστάθηκαν στο νησί μας για να αξιοποιήσουν μεταξύ άλλων το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς καθώς και τα άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η χώρα μας. Η μεγάλη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη της Κύπρου ως χρηματοοικονομικού κέντρου, δηλαδή των τραπεζικών υπηρεσιών και όχι των επαγγελματικών και άλλων υπηρεσιών που η διατήρηση και αντοχή τους επιβεβαιώνεται και από τους Τροϊκανούς. Η περεταίρω χαλάρωση και επίσπευση άρσης των περιοριστικών μέτρων στις συναλλαγές και η συνεχής αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κυπριακής οικονομίας θα συμβάλουν θετικά προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της αξιοπιστίας της Κυπριακής οικονομίας. Ευελπιστούμε ότι οι προσπάθειες που καταβάλλονται για προσέλκυση ξένων επενδύσεων θα φέρουν σύντομα αποτέλεσμα. Ήδη η κάθοδος στη χώρα μας επιχειρήσεων κολοσσών του τομέα της ενέργειας με σκοπό την αξιοποίηση της Κύπρου ως ενεργειακού κέντρου παροχής υπηρεσιών αποτελεί απόδειξη και επιβεβαίωση του πορείας βελτίωσης του οικονομίας μας. Η συμβολή του τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών είναι καθοριστικής σημασίας στις προσπάθειες για ανόρθωση της οικονομίας. Η ΟΕΒ θα ενισχύσει αυτές τις προσπάθειες σε συνεργασία με τους εκπρόσωπους των ανάλογων επαγγελματικών Συνδέσμων και άλλα μέλη της ΟΕΒ.
Έχει μειωθεί η γραφειοκρατία;
Έχουμε επανειλημμένα δηλώσει ότι η γραφειοκρατία σκοτώνει την ανάπτυξη. Σύμφωνα με μελέτη που έχει εκπονηθεί στην Κύπρο, η γραφειοκρατία για οκτώ συγκεκριμένες υπηρεσίες του δημοσίου υπολογίστηκε στο 1 δις ευρώ κάτι το οποίο θεωρούμε απαράδεκτο. Ο επιχειρηματίας ο οποίος εκ των πραγμάτων είναι αναγκασμένος να δραστηριοποιείται σε ένα εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό περιβάλλον αναμένει τουλάχιστον την άρση των διάφορων εμποδίων γραφειοκρατικής φύσης που τον ταλαιπωρούν εδώ και χρόνια. Είναι αναγκαιότητα όσο ποτέ άλλοτε να εφαρμοστούν όλα τα απαραίτητα μέτρα που θα συμβάλουν στη μείωση της γραφειοκρατίας, τον εκσυγχρονισμό, την απλοποίηση, την επιτάχυνση των διαδικασιών και γενικά τη μεταρρύθμιση του δημοσίου για τη δημιουργία ενός πιο φιλικού επιχειρηματικού κλίματος. Η επανεκκίνηση της οικονομίας και η ανάπτυξη θα έρθει από τον ιδιωτικό τομέα και για αυτό το δημόσιο πρέπει να διαδραματίσει τον απαιτούμενο ρόλο υποβοήθησης του επιχειρηματικού κόσμου. Να μην μπορείς να έχεις ανάπτυξη λόγω απουσίας επενδυτικών κεφαλαίων είναι ένα θέμα να το αποτρέπεις όμως την ανάπτυξη, υπό τέτοιες συνθήκες, είναι έγκλημα.
